De lange weg van de Amsterdamse School tot Forum
De architecten Adolph Eibink (1893-1975) en Jan Antonie Snellebrand (1891-1963) werkten van 1916 tot 1949 met elkaar samen, waarna zij hun wederzijdse carriËres ieder apart voortzetten, Eibink als zelfstandig architect en Snellebrand vooral als docent en vervolgens directeur aan de Academie van Bouwkunst. Met hun eerste gezamenlijke ontwerp uit 1916, van een zeer expressieve kerk in Amsterdamse School-stijl voor het dorp Elshout, zouden ze internationale bekendheid verwerven. De kerk, die nooit werd uitgevoerd, is in veel overzichtsliteratuur te vinden als voorbeeld van de architectuur van de Amsterdamse School en het internationale expressionisme. Het wonderlijke van hun samenwerking is dat Eibink en Snellebrand, die elkaar op de opleidingsschool Quellinus hadden leren kennen, nogal uiteenlopende persoonlijkheden waren, terwijl ze ook in ontwerp-aanpak nogal verschilden. Iets hiervan is reeds te zien in hun uitgevoerde VARA studio in Hilversum, die van na hun Amsterdamse School-periode dateert en die een eigenzinnige mix van zakelijke en formele kenmerken laat zien. Ondanks dat zouden ze meer dan dertig jaar samenwerken en woonden ze een deel van die periode zelfs naast elkaar. In hun gezamenlijke projecten was tussen de wereldoorlogen een geleidelijke overgang te zien naar een strakke geometrische stijl met traditionele en moderne elementen. Dit is onder weer te zien in de scholen die ze in Heerlen en Hoensbroek bouwden. Een ander opmerkelijk project was hun uitbreiding van het zwembad aan de Heiligeweg in Amsterdam, dat net als de kerk voor Elshout een bijzondere integratie van constructietechniek en expressiviteit liet zien door de toepassing van een vakwerkligger met boogspant als overspanning. Met name Eibink was geïnteresseerd in de mogelijkheden van nieuwe technieken ten behoeve van een nieuwe esthetiek; hij publiceerde ook over dat onderwerp. Na de Tweede Wereldoorlog ging Eibink voort op de weg die hij al voor Elshout was ingeslagen: enkele kerken, een tweetal fabrieken voor Verkade en enkele hoogbouwblokken in Amsterdam tonen een eigentijdse integratie van constructie, organisatie en expressie. Snellebrand zette zich in voor vernieuwing van het architectuuronderwijs, maar verloor nooit de band met de actuele ontwerppraktijk. Zo werkte hij samen met de jonge Piet Blom. Snellebrands Willem Dreeshuis in Amsterdam, in het midden van de jaren vijftig ontworpen, was niet alleen een voorbeeld van een radicale vernieuwing in het denken over bejaardenhuisvesting, maar laat ook een nieuwe architectuur zien, waarin de ideeÎn van Team X en de Forumgroep reeds doorklinken.
De lange weg van de Amsterdamse School tot Forum
De architecten Adolph Eibink (1893-1975) en Jan Antonie Snellebrand (1891-1963) werkten van 1916 tot 1949 met elkaar samen, waarna zij hun wederzijdse carriËres ieder apart voortzetten, Eibink als zelfstandig architect en Snellebrand vooral als docent en vervolgens directeur aan de Academie van Bouwkunst. Met hun eerste gezamenlijke ontwerp uit 1916, van een zeer expressieve kerk in Amsterdamse School-stijl voor het dorp Elshout, zouden ze internationale bekendheid verwerven. De kerk, die nooit werd uitgevoerd, is in veel overzichtsliteratuur te vinden als voorbeeld van de architectuur van de Amsterdamse School en het internationale expressionisme. Het wonderlijke van hun samenwerking is dat Eibink en Snellebrand, die elkaar op de opleidingsschool Quellinus hadden leren kennen, nogal uiteenlopende persoonlijkheden waren, terwijl ze ook in ontwerp-aanpak nogal verschilden. Iets hiervan is reeds te zien in hun uitgevoerde VARA studio in Hilversum, die van na hun Amsterdamse School-periode dateert en die een eigenzinnige mix van zakelijke en formele kenmerken laat zien. Ondanks dat zouden ze meer dan dertig jaar samenwerken en woonden ze een deel van die periode zelfs naast elkaar. In hun gezamenlijke projecten was tussen de wereldoorlogen een geleidelijke overgang te zien naar een strakke geometrische stijl met traditionele en moderne elementen. Dit is onder weer te zien in de scholen die ze in Heerlen en Hoensbroek bouwden. Een ander opmerkelijk project was hun uitbreiding van het zwembad aan de Heiligeweg in Amsterdam, dat net als de kerk voor Elshout een bijzondere integratie van constructietechniek en expressiviteit liet zien door de toepassing van een vakwerkligger met boogspant als overspanning. Met name Eibink was geïnteresseerd in de mogelijkheden van nieuwe technieken ten behoeve van een nieuwe esthetiek; hij publiceerde ook over dat onderwerp. Na de Tweede Wereldoorlog ging Eibink voort op de weg die hij al voor Elshout was ingeslagen: enkele kerken, een tweetal fabrieken voor Verkade en enkele hoogbouwblokken in Amsterdam tonen een eigentijdse integratie van constructie, organisatie en expressie. Snellebrand zette zich in voor vernieuwing van het architectuuronderwijs, maar verloor nooit de band met de actuele ontwerppraktijk. Zo werkte hij samen met de jonge Piet Blom. Snellebrands Willem Dreeshuis in Amsterdam, in het midden van de jaren vijftig ontworpen, was niet alleen een voorbeeld van een radicale vernieuwing in het denken over bejaardenhuisvesting, maar laat ook een nieuwe architectuur zien, waarin de ideeÎn van Team X en de Forumgroep reeds doorklinken.
